HNF1beta geassocieerde (nier)ziekte

(voorheen renale cysten en diabetes syndroom; autosomaal dominante tubulo-interstitiele nierziekte (ADTKD)

Deze ziekte wordt veroorzaakt door een mutatie in of deletie van één van de twee HNF1B-genen. HNF1beta is een transcriptiefactor die van belang is voor de regulatie en expressie van verschillende genen die een rol spelen in de ontwikkeling en functie van verschillende organen en weefsels zoals de nieren, pancreas, bijschildklier en lever. Het beïnvloedt de werking van verschillende belangrijke (transport)eiwitten in de niertubuli, vandaar dat het tubulaire functiestoornissen kan veroorzaken. HNF1beta-geassocieerde nierziekte wordt tegenwoordig geclassificeerd als één van de subtypen van autosomaal dominante tubulointerstitiele nierziekte (ADTKD), welke naast ADTKD-HNF1B ook familiaire hyperuricemische nefropathie en medullaire cystenieren omvat.

Kenmerken en symptomen

Door een mutatie in of deletie van een HNF1B gen kan de normale ontwikkeling en functie van verschillende organen verstoord zijn, hetgeen leidt tot een heterogeen en variabel multisysteem ziektebeeld. HNF1beta-geassocieerde nierziekte kan zich uiten middels niercysten (veelal corticaal), vorm/aanlegstoornissen van de nier en een gestoorde nierfunctie. Daarnaast ontwikkelt een groot deel (~50%) van de patiënten een hypomagnesiemie door verhoogd renaal magnesium verlies, vaak in combinatie met hypocalciurie. Een hypomagnesiemie kan verschillende klachten geven zoals spierzwakte en spiertrillingen/trekkingen. Door een verstoorde aanleg en/of functie van de pancreas bestaat er een verhoogde kans op diabetes mellitus, vaak op relatief jonge leeftijd (maturity-onset diabetes of the young (MODY) type 5. Verder kan er een hyperparathyreoidie optreden en is er een verhoogde kans op hyperurikemie en jicht. Tevens treden er vaak levertestafwijkingen op die voor zover bekend geen klinische consequenties hebben en kunnen er ook aangeboren afwijkingen van de uterus of genitalia zijn. Het vóórkomen en de ernst van de verschillende afwijkingen kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen, ook binnen dezelfde familie.

Overerving

HNF1beta-gerelateerde (nier)ziekte is een erfelijke ziekte die autosomaal dominant overerft. In een gedeelte van de patiënten is de mutatie de novo ontstaan.

Diagnose

De diagnose HNF1beta-gerelateerde ziekte kan bevestigd worden met een genetische test waarbij een mutatie in het HNF1B-gen wordt aangetoond bij een patiënt die kenmerken heeft van de ziekte. Gezien de combinatie van hypomagnesiemie en hypocalciurie kan het klinisch beeld soms, in afwezigheid van evidente andere geassocieerde kenmerken en symptomen, voor een Gitelman syndroom worden aangezien.

Behandeling

Er is geen oorzakelijke behandeling beschikbaar om de onderliggende afwijking te behandelen. De behandeling bestaat daarom uit het zo goed mogelijk behandelen van de gestoorde (orgaan)functies.

Prognose

HNF1beta-gerelateerde (nier)ziekte is een chronische aandoening. Over de prognose is nog maar weinig bekend en bovendien verschilt deze tussen individuen onderling, ook binnen families met eenzelfde HNF1B mutatie. Wel is bekend dat de meeste patiënten een langzame achteruitgang van de nierfunctie laten zien waarbij een deel van de patiënten nierfalen ontwikkelt, waarvoor uiteindelijk nierfunctievervangende behandeling noodzakelijk is.