Zuur-base evenwicht
De zuurgraad is belangrijk voor vrijwel alle processen in ons lichaam en wordt derhalve strikt gereguleerd. De zuurgraad in ons lichaam wordt bepaald door het evenwicht tussen zuren (bijvoorbeeld waterstofionen (H+) of ammoniak) en basen (bijvoorbeeld bicarbonaat) en wordt uitgedrukt als pH. De pH in het bloed van de mens ligt tussen de 7,35 en 7,45.
Acidose en alkalose
Verstoringen van dat evenwicht en dus de zuurgraad kunnen leiden tot een zogenaamde acidose (verzuring door te veel zuur of te weinig basen; de pH daalt) of een alkalose (te veel basen of te weinig zuren; de pH stijgt).
Om het evenwicht van de hoeveelheid zuren en basen te regelen heeft het lichaam de beschikking over verschillende mechanismen. Het lichaam kan zuur kwijtraken door het uit te ademen in de vorm van CO2 (koolzuurgas). Door sneller te ademen wordt er meer koolzuurgas uitgeademd en stijgt de pH. Door langzamer adem te halen blijft er meer koolzuurgas achter in het lichaam en daalt de pH. Aanpassing van de ademhaling kan snel gebeuren.
De nieren hebben ook een belangrijke rol in de handhaving van het zuur-base evenwicht. De nieren kunnen zuur uitscheiden (bijvoorbeeld als H+ , fosfaatzuur en via ammoniak) en basen heropnemen in het bloed (bicarbonaat). Deze processen zijn onder andere afhankelijk van het natrium en chloor aanbod aan de nierbuisjes. Bij een stoornis in één van deze processen kan een patiënt een afwijkende zuurgraad (acidose of alkalose) ontwikkelen.
Kenmerken en symptomen
Patiënten met een acidose of alkalose kunnen uiteenlopende klachten hebben zoals kortademigheid en tintelingen. De klachten zijn met name afhankelijk van bijkomende stoornissen in de opname en uitscheiding van zouten en mineralen.
Bepalen van de oorzaak/stellen van een diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van bloed en urine onderzoek waarbij er allereerst wordt gekeken naar de zuurgraad (pH) en of de zuur-base stoornis primair aan de ademhaling gerelateerd is (respiratoire acidose of alkalose) of veroorzaakt door afwijkingen in het metabolisme (metabole acidose of alkalose). Daarnaast zijn er aanvullende testen mogelijk afhankelijk van aan welke specifieke aandoening gedacht wordt. Zo kan een renale tubulaire acidose (een verzuring van het bloed door een probleem in de nierbuisjes) onderzocht worden met specifieke functietesten. Voor de beschrijving van specifieke ziektebeelden waarbij er een zuur-base stoornis op kan treden zie de links hieronder.
Links
– Renaal tubulaire acidose
– Gitelman syndroom
– Bartter syndroom